Gdybyśmy zadali na ulicy pytanie, przeciętnemu Polakowi jak nazywał się, jaką miał nazwę konspiracyjną Związek Harcerstwa Polskiego podczas II wojny św., w okupowanym naszym kraju – to uzyskalibyśmy odpowiedź: SZARE SZEREGI.
Ale czy na pewno tak było???
NIE. Musimy mieć świadomość i pamiętać o jeszcze innych organizacjach działających w okupowanej Polsce. Poniżej kilka słów o organizacji, która liczebnie była mniejsza od Szarych Szeregów, ale organizacyjnie – dla jednych przewyższała SzSz – dla drugich reprezentowała ten sam poziom, a dla jeszcze innych: po prostu była słaba i nie powinno się jej uwzględniać w historii harcerstwa/ ZHP podczas II w.ś. Jednak Harcerstwo Polskie, zwane Hufcami Polskimi – bo to o nich poniżej piszemy, odegrało istotną rolę i niesłusznie po II wojnie zapomniane.
Władze ZHP tak jak rząd RP ewakuowały się. Najpierw do Francji, Paryża, by następnie po ataku Niemców na Europę zachodnią, wraz z rządem RP znaleźć się w Wielkiej Brytanii – dla harcerzy/skautów – kolebki światowego skautingu. Przewodniczącą Komitetu Naczelnego ZHP na czas wojny zostaje dh. hm Olga Małkowska. Władze Komitetu, jak i władze emigracyjne RP uznawały WSZYSTKIE organizacje harcerskie w okupowanym kraju za część składową ZHP.
27 października 1939 roku – 80 lat temu – część instruktorów ZHP o tzw. poglądach narodowo-katolickich, skupiło się popularnego i bardzo znanego działacza, m.in Naczelnika ZHP w latach 20-tych: hm. RP Stanisława Sedlaczka. Tego dnia powołują do życia organizację zwaną na początku: Harcerstwem Polskim, które następnie używa nazwy Hufce Polskie, a organizacje konspiracyjne nazywają ich: Harcerstwem Narodowym, Harcerstwem Katolickim, Szare Szeregi Narodowe bądź Szeregi Narodowe.
Naczelnikiem HP zostaje hm. RP Stanisław Sedlaczek (Sas), zastępcą hm. Witold Sawicki (znany pod pseudonimem, min: Andrzej, Tolek, Profesor). W skład naczelnictwa weszli: hm. Halina Sadkowska (Teresa), hm. Kazimierz Burmajster (Zenon), hm. Stanisław Zieliński, hm. Jadwiga Wróblewska (Dygna) oraz kapelan HP ks. Bronisław Kulesza. Powołano też Naczelną Radę Harcerską, złożoną głównie z działaczy zasłużonych dla harcerstwa. Jej Przewodniczącym został Władysław Sołtan, Wiceprzewodniczącymi zostali adwokaci: Mirosław Sawicki oraz Stanisław Dzierżykraj Małachowski. W skład Rady wszedł hm. RP Henryk Glass.
Ideologia HP oparta była na dwóch fundamentach: KATOLICYZM oraz TRADYCJA NARODOWA. Za patronkę obrano Najświętszą Maryję Pannę. Harcerz to dawny RYCERZ POLSKI – ŻOŁNIERZ CHRZEŚCIJAŃSKI, natomiast harcerka to SIOSTRA RYCERZY CHRZEŚCIJAŃSKICH, naśladuje wzory dzielnych i szlachetnych niewiast polskich. HP odrzucało ideę walki klasowej i „zasadę międzynarodowego podporządkowania NARODU obcym celom”. RODZINA to Podstawowa Komórka Narodu.
Zadaniem harcerstwa w myśl programu HP było wychowanie młodzieży w poczuciu odpowiedzialności za los Ojczyzny, na ludzi dobrych i prawych, przestrzegających zasad moralnych, „ludzi mądrych i twórczych, którzy przyczyniać się będą myślą i pracą do rozwoju kultury Narodu (…) którzy potrafią działać, walczyć, poświęcać się, kierować i dowodzić. Harcerstwo to szkoła przywódców społecznych, a w potrzebie i dowódców wojskowych. Co ciekawe, władze HP twierdziły, żeby powyższe cele osiągnąć, należy MIĘDZY INNYMI: a) przy pracy wychowawczej uwzględnić odrębne właściwości psychiki męskiej i żeńskiej: harcerstwo walczy z opinią o niższości kobiet, podkreśla „równowartość” odrębności obu typów, oraz przeciwdziała zatraceniu przez kobiety właściwych im cech kobiecości zewnętrznej i wewnętrznej; b) współdziałać z Rodziną i podkreślać znaczenie obowiązków rodzinnych.
Kadrę instruktorską stanowią członkowie przedwojennego Kręgu św. Jerzego. Powstały i działały chorągwie: warszawska, mazowiecka, krakowska, lubelska, lwowska, tarnopolska, zabużańska, Centralnego Okręgu Przemysłowego (COP), poznańska – ale w późniejszym okresie zlikwidowana przez gestapo. Dodatkowo ośrodki pracy harcerskiej: drużyny, istniały w Kielcach, Radomiu i Częstochowie. Wg. raportu kuriera rządowego: Hufce działały na terenie Generalnego Gubernatorstwa i ziem wschodnich, podzielone było na 4 okręgi i 14 obwodów, działało ok 160 drużyn.
HP organizowało dla swoich członków typowe zbiórki harcerskie a nawet udało się przeprowadzić dwa obozy harcerskie. Dodatkowo angażowało się w tzw. mały sabotaż: rozlepiając lub rozrzucając ulotki, malując na murach takie to m.in napisy: Katyń=Oświęcim; Komuna Wróg Boga i Narodu; Hitler + Stalin = dwaj bandyci; PPR – Płatne Pachołki Rosji. Na powieszonych listach śmierci – osób wyznaczonych do zabójstwa przez Niemców, harcerze stawiali pieczęć: Życie i śmierć dla wolnej Polski. Prowadzono (min. z Szarymi Szeregami) tzw. akcję „M” (Młodzież) – czyli praca z młodzieżą niezorganizowaną, by chronić ją przed demoralizacją niesioną przez wojnę; organizowano (głównie wykonywały to harcerki) pracę w świetlicach, koloniach i półkoloniach RGO. Jednak część harcerzy tworzy prowadziła działania typowo wojskowe. Dla części harcerzy była to praca wywiadowcza na rzecz polskiego podziemia, tutaj głównie rozpoczęto współpracę ze Związkiem Jaszczurczym (Narodowe Siły Zbrojne) by następnie przekazywać informacje poprzez ZWZ do Londynu. Jednak w 1943 r. dla młodzieży zrzeszonej w organizacji za mało było spraw związanych z bezpośrednią walką z okupantem. Dużo osób zaczęło bezpośrednio nawiązywać kontakty z polskim podziemiem zbrojnym. Dlatego też władze HP postanowiły wprowadzić przeszkolone wojskowo starsze roczniki harcerzy w struktury podziemnej armii. Nie oznaczało to by z rezygnowano z pewnych działań wojskowych. Po prostu HP było dalej organizacją wychowawczą niż wojskową.
Podczas Powstania Warszawskiego harcerze stworzyli Kompanię Harcerską oraz Harcerski Pluton Łączników, które to wchodziły w skład Batalionu „Gustaw”. W czasie powstania utworzono Batalion „Harnaś”. Część też harcerzy służyła w innych powstańczych formacjach, m.in: kompania Warszawianka NSZ, Chrobry II.
Po wojnie, na początku lat 50 Hufce Polskie ulegają rozwiązaniu. Między czasie część harcerzy zostało aresztowanych przez nowe władze Polski Ludowej. Dla tak wychowanych ludzi w nowej Polsce nie było miejsca. Część instruktorów wraz z harcerzami zaangażowało się prace Polskiego Czerwonego Krzyża, ale i także w nowo powstały/reaktywowany w połowie lat 50-tych Związek Harcerstwa Polskiego. W latach 80- tych reaktywuje HP m.in Jezuita o. Franciszek Nowicki (zmarły 01.03. 2017 r., w wieku 90 lat).
CZEŚĆ I CHWAŁA BOHATEROM!!
Powyższy materiał opracowano na podstawie G. Ciury „Pełnić służbę Bogu Polsce Harcerstwo Polskie (Hufce Polskie)”, wyd. ALFA, W-wa 1998
Szare Szeregi Batalion ZOŚKA
